De geschiedenis van de Witte Kerk in vogelvlucht.
Holysloot is een zeer oud dorp. Al in 1164 en 1288 komt de naam Hoolesloot op oude kaarten voor.
Graaf Floris de Vijfde (bestuurder van 1256 tot 1296) verleende bepaalde privileges aan "die van Ransdorp en Hoolesloot". Eeuwenlang hebben de Holysloters zich, evenals de inwoners van de andere Waterlandse dorpen, beziggehouden met de zeevaart. Veelal naar de Oostzeelanden (de moedernegotie). Later werd de veehouderij de belangrijkste bron van inkomen.
Holysloot is in de loop der eeuwen sterk verbonden geweest met Ransdorp; één van de vier burgemeesters en zes van de vierentwintig leden van de Ransdorper vroedschap werden door Holysloters uit hun midden gekozen.
Ook op kerkelijk vlak bestond een band tussen beide dorpen want dezelfde pastoor las in beide dorpen de mis en bediende de sacramenten. Al ver voor de Tachtigjarige oorlog (1526) werden Luther's denkbeelden in geheime predikaties verkondigd. Uit een aan Alva in 1567 verstrekt rapport staat vermeld dat er in die tijd veel volgelingen van Menno Simons waren.
Na de overgang tot de Hervorming (1583), kreeg het Calvinisme vrij snel de overhand en werden Ransdorp, Holysloot en Zunderdorp door slechts één predikant bediend.
In 1641 werd Holysloot een zelfstandige kerkelijke gemeente en werd Ds. Jacobus Bergerbotius de eerste predikant.
Naast perioden van welvaart heeft het dorp ook perioden van teruggang gekend.
Het kerkgebouw moest in 1613 aanmerkelijk worden verkleind. Het achterste deel werd aan het bedehuis ontrokken en tot kosterij ingericht. In 1706 en 1707 werden door middel van loterijen gelden bijeengebracht om de vervallen huizen in het dorp te herstellen.
Jarenlang heeft men zich in Holysloot moeten behelpen met een bouwvallig kerkgebouw. Uiteindelijk moest men zelfs kerk houden in het voorhuis van één van de grotere boerderijen. In 1791 kon men echter, mede dankzij de steun van vele geestverwanten in het rijke Broek en Waterland een nieuw kerkgebouw betrekken.
Na enkele tientallen jaren begon het gebouw echter al ernstige tekenen van verval te vertonen.
In 1846 werd een aanvang genomen met de bouw van een nieuw kerkgebouw. In 1992 bleken er ernstige funderingsproblemen te zijn. De houten kespbalken waren gekraakt en naar buiten weggekanteld waardoor de muren ernstig waren verzakt. Onder leiding van architect D. Bak is het gebouw volledig gerestaureerd.
Het kerkgebouw is een eenvoudige op een werf gelegen witgepleisterde zaalkerk, die in een sobere op gotische vormentaal geïnspireerde trant gebouwd.
De vloer van het gebouw bestaat geheel uit grafstenen die veel ouder zijn dan de kerk zelf.
De zeskantige eikenhouten kansel met Waterlandse zwaan, de ouderlinge banken, de torenbanken het doorphek dateren uit de 19 e eeuw. Voor de kansel bevindt zich een voorgangerslezenaar met een eeuwenoude statenbijbel die wellicht al zijn vierde kerk meemaakt.
In het schip van de kerk hangen twee fraaie koperen kronen. Op de beide doorgangen naar de dooptuin bevinden zich bogen met daarop duiven die hun koppen in de richting van hun staarten hebben gekeerd.
Monumentenstatus
In 1995 is het gebouw aangwezen als monument vanwege cultuur- en architectuurhistorische waarde. Het geheel is van belang vanwege de silhouetwaarde van het geisoleerd gelegen dorp in het open weidegebied van Waterland. Bovendien is het een belangrijk markeringspunt binnen het beschermde dorpsgezicht van Holysloot.
Eveneens in 1995 aangewezen als Rijksmonument is het éénklaviersorgel, in 1730 gemaakt door H. van Giessen voor de Waalse kerk te Haarlem en afkomstig uit de Gereformeerde kerk van Holysloot.
Orgeldeskundige en adviseur bij de laatste restauratie, Dr. Hans van Nieuwkoop , beschouwd het orgel als volstrekt uniek. Uniek zowel vanwege zijn muzikale kwaliteiten en historische betekenis.
Holysloot is een zeer oud dorp. Al in 1164 en 1288 komt de naam Hoolesloot op oude kaarten voor.
Graaf Floris de Vijfde (bestuurder van 1256 tot 1296) verleende bepaalde privileges aan "die van Ransdorp en Hoolesloot". Eeuwenlang hebben de Holysloters zich, evenals de inwoners van de andere Waterlandse dorpen, beziggehouden met de zeevaart. Veelal naar de Oostzeelanden (de moedernegotie). Later werd de veehouderij de belangrijkste bron van inkomen.
Holysloot is in de loop der eeuwen sterk verbonden geweest met Ransdorp; één van de vier burgemeesters en zes van de vierentwintig leden van de Ransdorper vroedschap werden door Holysloters uit hun midden gekozen.
Ook op kerkelijk vlak bestond een band tussen beide dorpen want dezelfde pastoor las in beide dorpen de mis en bediende de sacramenten. Al ver voor de Tachtigjarige oorlog (1526) werden Luther's denkbeelden in geheime predikaties verkondigd. Uit een aan Alva in 1567 verstrekt rapport staat vermeld dat er in die tijd veel volgelingen van Menno Simons waren.
Na de overgang tot de Hervorming (1583), kreeg het Calvinisme vrij snel de overhand en werden Ransdorp, Holysloot en Zunderdorp door slechts één predikant bediend.
In 1641 werd Holysloot een zelfstandige kerkelijke gemeente en werd Ds. Jacobus Bergerbotius de eerste predikant.
Naast perioden van welvaart heeft het dorp ook perioden van teruggang gekend.
Het kerkgebouw moest in 1613 aanmerkelijk worden verkleind. Het achterste deel werd aan het bedehuis ontrokken en tot kosterij ingericht. In 1706 en 1707 werden door middel van loterijen gelden bijeengebracht om de vervallen huizen in het dorp te herstellen.
Jarenlang heeft men zich in Holysloot moeten behelpen met een bouwvallig kerkgebouw. Uiteindelijk moest men zelfs kerk houden in het voorhuis van één van de grotere boerderijen. In 1791 kon men echter, mede dankzij de steun van vele geestverwanten in het rijke Broek en Waterland een nieuw kerkgebouw betrekken.
Na enkele tientallen jaren begon het gebouw echter al ernstige tekenen van verval te vertonen.
In 1846 werd een aanvang genomen met de bouw van een nieuw kerkgebouw. In 1992 bleken er ernstige funderingsproblemen te zijn. De houten kespbalken waren gekraakt en naar buiten weggekanteld waardoor de muren ernstig waren verzakt. Onder leiding van architect D. Bak is het gebouw volledig gerestaureerd.
Het kerkgebouw is een eenvoudige op een werf gelegen witgepleisterde zaalkerk, die in een sobere op gotische vormentaal geïnspireerde trant gebouwd.
De vloer van het gebouw bestaat geheel uit grafstenen die veel ouder zijn dan de kerk zelf.
De zeskantige eikenhouten kansel met Waterlandse zwaan, de ouderlinge banken, de torenbanken het doorphek dateren uit de 19 e eeuw. Voor de kansel bevindt zich een voorgangerslezenaar met een eeuwenoude statenbijbel die wellicht al zijn vierde kerk meemaakt.
In het schip van de kerk hangen twee fraaie koperen kronen. Op de beide doorgangen naar de dooptuin bevinden zich bogen met daarop duiven die hun koppen in de richting van hun staarten hebben gekeerd.
Monumentenstatus
In 1995 is het gebouw aangwezen als monument vanwege cultuur- en architectuurhistorische waarde. Het geheel is van belang vanwege de silhouetwaarde van het geisoleerd gelegen dorp in het open weidegebied van Waterland. Bovendien is het een belangrijk markeringspunt binnen het beschermde dorpsgezicht van Holysloot.
Eveneens in 1995 aangewezen als Rijksmonument is het éénklaviersorgel, in 1730 gemaakt door H. van Giessen voor de Waalse kerk te Haarlem en afkomstig uit de Gereformeerde kerk van Holysloot.
Orgeldeskundige en adviseur bij de laatste restauratie, Dr. Hans van Nieuwkoop , beschouwd het orgel als volstrekt uniek. Uniek zowel vanwege zijn muzikale kwaliteiten en historische betekenis.
